Kościół Pokoju w Świdnicy

---

Historia

Świdnicki Kościół Pokoju, będący jednym z trzech tego rodzaju obiektów obok miejsc w Głogowie i Jaworze, został zbudowany na mocy szczególnego zezwolenia katolickiego cesarza Ferdynanda III, pod wpływem protestanckiej Szwedzkiej. W regionach tych, które podlegały Habsburgom, kościoły katolickie przejęte przez protestantów, obowiązkowo musiały zostać oddane z powrotem w ręce Kościoła katolickiego. W wyniku wybuchu konfliktu, ewangelicy zostali pozbawieni prawa do swobodnego wyznawania swojej wiary, w tym do posiadania własnych miejsc kultu. Na szczęście, w księstwach pod rządami Piastów Śląskich, gdzie dominowali ewangelicy, wszystkie świątynie mogły funkcjonować jako protestanckie.

W celu zrealizowania budowy Kościołów Pokoju wprowadzono szereg dodatkowych ograniczeń, które miały na celu utrudnianie procesu ich powstawania oraz wpływanie na ich krótkotrwałe użytkowanie. I tak, kamień węgielny dla świdnickiego kościoła został uroczyście położony 23 sierpnia 1656 roku. Na czołowego architekta projektu wybrano wrocławskiego mistrza budowlanego, Albrechta von Saebisch, a samą budowę przeprowadził miejscowy cieśla, Andreas Kaemper. Aby zgromadzić środki na realizację tego ambitnego przedsięwzięcia, świdniczanin Christian Czepko podjął się podróży po europejskich dworach protestanckich w poszukiwaniu funduszy. Uczestnicy budowy reprezentowali różnorodne grupy społeczne z regionu Śląska, począwszy od chłopów, przechodząc przez mieszczan, aż po przedstawicieli szlachty.

Po dziesięciu miesiącach prac, pierwsze nabożeństwo w nowo powstałym kościele miało miejsce 24 czerwca 1657 roku. W roku 1708, w dobie wojny północnej, kiedy sytuacja wyznaniowa protestantów zaczęła się poprawiać, w obliczu namowy króla szwedzkiego, przystąpiono do budowy dzwonnicy oraz szkoły ewangelickiej, które również przetrwały do czasów współczesnych.

Chociaż świątynia powstała w wyniku niepewnych konfliktów i napięć religijnych, z biegiem lat stała się symbolem pojednania. W szczególności, warto odnotować wydarzenia z 1989 roku, gdy w świątyni wspólnie o pokój modlili się ówczesny premier Polski Tadeusz Mazowiecki oraz kanclerz Niemiec, Helmut Kohl. W 2011 roku gościła w niej szwedzka para królewska, Karol XVI Gustaw oraz królowa Sylwia. Z kolei w roku 2014 ekumeniczna modlitwa o pokój zgromadziła zarówno kanclerz Niemiec, Angelę Merkel, jak i premier Polski, Ewę Kopacz. We wrześniu 2016 roku w kościele podpisano „Apel o Pokój”, który stał się manifestem współpracy pomiędzy przedstawicielami różnych wyznań, w tym judaizmu, islamu oraz buddyzmu, a także Dalajlamą XIV.

Architektura

Kościół Pokoju w Świdnicy to niezwykła budowla, która została zaprojektowana w systemie szachulcowym jako centralna konstrukcja. Opiera się na drewna szkieletowym, wypełnionym mieszanką gliny i słomy, co nadaje jej unikalny charakter.

Jego plan opiera się na krzyżu greckim, a z centralnej części kościoła zostały dobudowane różne segmenty. Od wschodniej strony znajduje się Hala Chrztów oraz zakrystia, od zachodniej Hala Zmarłych, natomiast od południa Hala Ślubów. Północna strona natomiast wznosi Halę Polną.

Wymiary tego niezwykłego obiektu wynoszą 44 metry długości oraz 30,5 metra szerokości. Wewnątrz, na parterze i czterech emporach, może zgromadzić się aż 7,5 tysiąca osób, z czego 3 tysiące miejsc przeznaczone są do siedzenia. Warto podkreślić, że taki projekt budowlany powstał z myślą o pomieszczeniu jak największej liczby wiernych.

W czasach, gdy wolność wyznania dla protestantów była ograniczana, ta świątynia stanowiła jedno z zaledwie dwóch miejsc kultu protestanckiego w księstwie świdnicko-jaworskim. Imponująca powierzchnia wewnętrzna wynosząca 1090 m² oraz znaczna kubatura sprawiają, że Kościół Pokoju w Świdnicy to miejsce niezwykle ważne dla historii i społeczności protestanckiej regionu.

Wyposażenie

Ważnym elementem wnętrza kościoła są jego cenne dzieła sztuki, w tym ołtarz oraz ambona.

Ambona

Barokowa ambona, stworzona przez artystę Gotfrieda Augusta Hoffmanna, powstała w 1729 roku. Jej schody, bogato zdobione, przedstawiają sceny biblijne, takie jak „Zesłanie Ducha Świętego”, „Golgota” oraz „Raj”. Na balustradzie widnieją rzeźbione alegorie Wiary, Nadziei i Miłości. Ponadto, nad drzwiami ambony umieszczono piękną rzeźbę Jezusa Dobrego Pasterza.

Ołtarz główny

Ołtarz główny, także dzieło Hoffmanna, został wykonany z okazji stulecia kościoła w 1752 roku, a jego ukończenie miało miejsce w następnym roku. Nad mensą ołtarzową zainstalowano małą płaskorzeźbę przedstawiającą Ostatnią Wieczerzę. W centralnym punkcie umieszczono „Chrzest Chrystusa” oraz postaci Mojżesza, arcykapłana Aarona, a także apostołów Piotra i Pawła. Powyżej, na sześciu kolumnach korynckich, znajduje się fryz z napisem: „Dies ist mein geliebter Sohn, an dem ich Wohlgefallen habe” („To jest syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem” – Ew. Mateusza 3,17). Na wysokości fryzu pojawia się alegoria Ducha Świętego w postaci gołębicy. Pod baldachimem umieszczono złoty trójkąt otoczony promieniami z hebrajskim imieniem Bożym יהוה (JHWH), symbolizującym Boga Ojca, a na szczycie ołtarza stoi baranek z chorągwią na księdze z siedmioma pieczęciami.

Organy

W kościele znajdują się także zabytkowe organy o 62 głosach, które pochodzą z lat 1666–1669. Zostały one skonstruowane przez firmę Gottfrieda Klosego z Brzegu i były kilkakrotnie modernizowane. Na najwyższej emporze, tuż nad ołtarzem, umieszczono mniejsze organy, które zostały ufundowane w 1695 roku przez Sigismunda Ebersbacha. Obecne organy, piąte w kolejności, zostały zbudowane w 1909 roku przez świdnicką firmę Schlag & Söhne, która wprowadziła zasilanie elektryczne.

Loża Hochbergów

W kościele umiejscowione są loże dla najbardziej uprzywilejowanych rodzin. Na przeciw ambony, nad głównym wejściem, znajduje się wyjątkowo bogato zdobiona loża rodziny Hochbergów, darczyńców kościoła, która została wzniesiona w 1698 roku. Powstała ona jako wyraz wdzięczności dla rodziny hrabiego Johanna Heinricha von Hochberga, który ofiarował dęby na budowę kościoła.

Empory

Empory w kościele są pokryte 78 tekstami wersetów biblijnych oraz 47 scenami alegorycznymi. Malowidła ukazujące sens cytatów biblijnych zostały namalowane na deskach. Balustrady empor zachwycają bogatymi zdobieniami, zawierającymi rzeźby i freski. Na filarach empor można spotkać drewniane, malowane epitafia, w tym m.in. rodów szlacheckich von: Dobrauschky (po 1733), Sommerfeld (po 1691), Czettritz-Neuhaus (po 1727).

Chrzcielnica

Chrzcielnica, pochodząca z 1661 roku i znajdująca się w zakrystii, została wykonana przez rzeźbiarza Pankratiusa Wernera z Jeleniej Góry. Jej zewnętrzne płyty przedstawiają herby szlacheckie fundatorów, w tym von: Czettritz, Berger, Nostitz, Ratschin oraz Rotkirch, Sommerfeld.

Malowidła

Stropy kościoła ozdobione są malowidłami z lat 1694–1696, namalowanymi przez dwóch świdnickich artystów – Chrystiana Sussenbacha i Chrystiana Kolitschka. Ich prace ilustrują sceny z Objawienia św. Jana:

• „Niebiańskie Jeruzalem”,
• Bóg Ojciec z księgą z siedmioma pieczęciami oraz orłem krążącym wokół jego głowy, przy którym klęczy 24 starców, a poniżej widnieje modlący się Jan,
• „Upadek grzesznego miasta Babilonu”,
• „Sąd Ostateczny”.

Na skrzyżowaniu naw namalowano Świętą Trójcę. Stropy otaczające obrazy oraz stropy empor i filary były malowane w dekoracyjne desenie roślinne.

---

Oceń: Kościół Pokoju w Świdnicy

---