Katedra św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy

---

Historia

Historia katedry sięga XIV wieku, kiedy to, na zlecenie księcia Bolka II Świdnickiego, rozpoczęto budowę nowej świątyni. Powstała ona w miejsce wcześniejszego drewnianego kościoła, który spłonął. Prace budowlane zainicjowano w roku 1330, a według legendy, pierwszy kamień pod fundamenty położył sam książę. W okresie między 1400 a 1410 rokiem kościół przeszedł szereg rozbudów, a po tragicznym pożarze w 1532 roku, w 1546 roku zakończono prace nad jego odbudową.

Warto zauważyć, że od 1561 do 1629 roku, katedra była użytkowana przez ewangelików. Dopiero w 1662 roku jezuici przejęli patronat nad świątynią i na przełomie XVII oraz XVIII wieku przeprowadzili barokizację wnętrza budowli. Po sekularyzacji zakonu jezuitów, świątynia, w latach 1757–1772, została przekształcona w magazyn zbożowy, co sugeruje praktyczne podejście do zabytków w tamtym okresie.

Interesującym momentem w historii katedry był rok 1850, kiedy to Maciej Bogusz Stęczyński, podczas swojej podróży po Śląsku, zwrócił uwagę na tę budowlę. W swoich opisach Świdnicy zawarł dosyć wymowne słowa, które ukazują piękno katedry: „Tum świętego Wacława wystawiony z ciosu / Przez Króla Bolesława Drugiego, spaniały, / Na świadectwo przeszłości stoi dotąd cały…” oraz wiele innych wersów, które doskonale oddają urok i ważność tej architektury.

Katedra św. Stanisława i Wacława poddana była renowacji w latach 1893–1895, jednak niestety podczas tych prac zniknęło wiele oryginalnych elementów architektonicznych. Ostateczną transformację katedra przeszła 25 marca 2004 roku, gdy na mocy bulli Totus Tuus Poloniae Populus Jana Pawła II, ustanowiono diecezję świdnicką, a kościół uzyskał status katedry diecezjalnej.

Architektura

Świątynia w Świdnicy to przykład późnogotyckiej architektury, która przyciąga uwagę swoją potężną formą oraz wymowną detalizacją. Stanowi orientowaną, trzynawową bazylikę z widoczną wieżą dominującą nad fasadą zachodnią. Wieża ta składa się z pięciu kondygnacji, a na ostatniej, która ma ośmiobokowy kształt, umieszczono kolumienki, na których stoją figury głównych patronów: św. Stanisława, św. Wacława, Maryi, a także świętych Jadwigi, Piotra i Pawła, jednocześnie z św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty.

Fasada zachodnia zaskakuje czterema portalami, którymi zdobią rzeźby piaskowcowe, w tym wizerunki Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz Dwunastu Apostołów w Ogrojcu, a także postacie św. Stanisława i Wacława z roku 1427. Po bokach portali umieszczono symbole czterech ewangelistów: po stronie północnej orła (św. Jan), lew (św. Marek), natomiast po stronie południowej byk (św. Łukasz) i anioł (św. Mateusz).

Warto zwrócić uwagę na późnogotycką rzeźbę św. Anny Samotrzeciej, która znajduje się pomiędzy portalami północnym i środkowym w zachodniej fasadzie.

Gdy wchodzimy do wnętrza, mamy do czynienia z majestatyczną przestrzenią. Nawa główna osiąga długość 71 m, szerokość 10 m oraz wysokość 25 m. Łączna szerokość trzech naw wynosi 27 m. W różnym okresie do naw bocznych dodano sześć kaplic, a pod prezbiterium kryje się niezwykła, dwunastoboczna kaplica, która przypomina kryptę. Jej niespotykany kształt zbliżony jest do elipsy, a sklepienie gwiaździste podparte jest okrągłym filarem.

W głównej nawie, w niszach kolumn, znajdują się rzeźby świętych z przełomu XVII i XVIII wieku, w tym przedstawienia Jana Chrzciciela, Mikołaja oraz Wolfganga. Na ścianach w świątyni z kolei wiszą olejne obrazy namalowane na płótnie, pochodzące z XVII wieku.

Pożar, który miał miejsce w 1532 roku, zniszczył pierwotne gotyckie dekoracje wnętrza. W latach 1644-1776 obiekt przeszedł w ręce jezuitów, którzy podjęli się jego przebudowy w stylu barokowym na przełomie XVII i XVIII wieku. Johann Riedel był odpowiedzialny za większość rzeźb i ołtarzy, z kolei ołtarz główny uznawany jest za jego arcydzieło.

Na ołtarzu głównym scene przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem, otoczoną świętymi, umieszczono pod baldachimem wspartym na siedmiu kolumnach. W lewej części nawy głównej znalazła się ambona, również wyrzeźbiona przez Riedla, datowana na 1698 rok.

Na ścianie katedry znajduje się piaskowe epitafium Martina Früaufa, który był ostatnim katolickim proboszczem przed reformacją. Płaskorzeźba w centralnej części przedstawia go klęczącego przed Trójcą Świętą, a inskrypcja podkreśla, że zmarł w wieku 99 lat.

Przed wejściem do zakrystii leży płyta nagrobna proboszcza Hugona Simona, zmarłego w 1897 roku. Głosi ona napisem Voluit Quiescit (Chciał spocząć), co sugeruje, że wybrał to miejsce na spoczynek. Jego znajomość języka polskiego oraz posada jako kapelana pułku poznańskiego z Polakami, podkreśla jego znaczenie dla społeczności.

Na szczególną uwagę zasługują wielkie organy zwane „Orkiestrą Niebiańską”, których rzeźbienia wykonał Jerzy Leonard Weber w latach 1704-1710. Do jego dzieł należy również ołtarz w kaplicy Matki Bożej Świdnickiej, gdzie znajduje się słynny wizerunek Maryi z XV wieku oraz posągi patronów miasta umiejscowione na konsolach filarów międzynawowych.

Wśród zachowanych elementów średniowiecznego wystroju, godny uwagi jest gotycki poliptyk z 1492 roku, przedstawiający scenę Zaśnięcia Matki Bożej w kaplicy nazywanej Chórem Mieszczan, który prawdopodobnie wykonano w pracowni ucznia Wita Stwosza. W kościele można również zobaczyć Pietę o realistycznej formie z około 1420 roku.

Na dziedzińcu kościoła zwraca uwagę kolumna św. Floriana, która pochodzi z 1684 roku.

---

Oceń: Katedra św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy

---